اخبار داخلی رسانه پیری دیجیتال و کهنگی اطلاعات والدین، مانع گفتگو در خانواده

شرق , دوشنبه 14 شهريور 1401

پیری دیجیتال و کهنگی اطلاعات والدین، مانع گفتگو در خانواده

اختلال در ارتباطات انسانی و گفت‌وگوی بین نسلی فرزندان و والدین در خانواده تحت تأثیر متغیرها و عوامل متخلف درون‌خانوادگی و برون‌خانوادگی است. از عوامل درون‌خانوادگی کاهش گفت‌وگوی بین والدین و فرزندان، از‌دست‌رفتن «مرجعیت فکری و اطلاعاتی و نقش والدگری والدین» و «پیری دیجیتال والدین» است.

📝منصور ساعی،استادیار ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
🔹اختلال در ارتباطات انسانی و گفت‌وگوی بین نسلی فرزندان و والدین در خانواده تحت تأثیر متغیرها و عوامل متخلف درون‌خانوادگی و برون‌خانوادگی است. از عوامل درون‌خانوادگی کاهش گفت‌وگوی بین والدین و فرزندان، از‌دست‌رفتن «مرجعیت فکری و اطلاعاتی و نقش والدگری والدین» و «پیری دیجیتال والدین» است.
🔹منظورم از ازدست‌رفتن مرجعیت والدین و کاهش والدگری والدین در خانواده این است که نسل فرزندان به دلیل دسترسی به رسانه‌ها و فناوری‌های ارتباطی، توانایی توسعه ارتباطات فراخانوادگی و دریافت و مبادله اطلاعات از منابع اطلاعاتی وکانال‌های گوناگون را دارند و دانش و تجربه والدین را پاسخ‌گوی مسائل و نیازهای فکری و دغدغه‌ها و ارزش‌های نوگرایانه خود نمی‌دانند و بنابراین مرجعیت فکری و اطلاعاتی والدین دچار اختلال شده است.‌
🔹درواقع یکی از کارکردهای رسانه‌ها به‌عنوان پدیده‌های جامعه مدرن، تولید و توزیع ایده‌ها و ارزش‌های نو به جامعه است. رسانه‌ها معمولا سنت‌ها و عرف رایج را به چالش می‌کشند؛ در نتیجه نسل‌های جدید که تولیدکننده، مصرف‌کننده و کاربر رسانه‌های نوین هستند، محتوا و معنایی را خلق و دریافت می‌کنند که چندان با عرف و ارزش‌های رایج همخوان نیست. بنابراین نسل جدیدی که دسترسی به منابع اطلاعاتی جدیدی دارد، مسائل و پرسش‌های جدیدی هم دارد. در چنین شرایطی اطلاعات و تجربه‌های پدر و مادرشان را به‌عنوان منابع اطلاعاتی قدیمی و بلااستفاده می‌بینند. به همین دلیل فکر می‌کنند گفت‌وگو با چنین نسلی برایشان بی‌فایده است و این ارتباطات را در بیرون از خانواده در رسانه‌ها و نهادهای دیگر یا در بین همسالان جست‌وجو می‌کنند.‌
🔹از دیگر سو، خود نسل والدین نیز دچار بحران هویتی و ارزشی نسلی شده و معتقد است ارزش‌ها و آرمان‌های نسل من به درد نسل امروزی نمی‌خورد و ارزش به‌اشتراک‌گذاری ندارد. درواقع نسل والدین تحت تأثیر تغییرات ارزشی سریع، به‌تدریج و در گذر زمان دچار استحاله ارزشی شده و خودش هم به ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی قبلی بی‌علاقه می‌شود. این بی‌علاقگی ارزشی و فاصله‌گرفتن از ارزش‌های قبلی با وقوع تغییرات شدید ارزشی در بستر زمان اتفاق می‌افتند.
🔹‌وقتی این تغییر ارزشی صورت می‌گیرد، این انسان قبلی گویا چیزی که قبلا برایش ارزش داشته، حالا برایش بی‌ثبات و تق‌و‌لق می‌شود و آن‌قدر برایش در ارجحیت نیست که بخواهد آن ارزش را با دیگران و نسل‌های بعدی به بحث بگذارد. به عبارتی نسل قدیم گویا وقتی ارزش‌ها و میزان اهمیت و ارج و قرب آنها را با ارزش‌ها و هنجارهای فناوری‌محور مقایسه می‌کند، تصور کهنگی و به‌‌دردنخوری می‌کند. گرچه این تفکر اشتباه است، اما ضربه بزرگی را به تعامل بین نسلی وارد می‌کند. ضربه این است که نسل قدیم احساس می‌کند ارزش‌ها، هنجارها و داشته‌هایش به درد زندگی و نیازهای نسل جدید نمی‌خورد و ارزش به‌اشتراک‌گذاری ندارد و بنابراین وارد گفت‌وگو نمی‌شود.
🔹عامل مهم دیگر در کاهش ارتباطات و گفت‌وگوی بین نسلی، «پیری دیجیتال والدین» است. نسل قدیم توانایی و قدرت سازگاری و همگامی با تغییرات فناورانه و پیامدهای آن نظیر سرعت و شدت مبادله اطلاعات و ارزش‌ها و هنجارها را از دست می‌دهد و دچار پیری دیجیتال می‌شود؛ در نتیجه تجربه زیسته و دانش و اطلاعاتش برای نسل جدید جذابیت ندارد و مشکل‌گشا و کارساز نیست. بر همین اساس، میزان مراجعه به این نسل کمتر می‌شود و برعکس رسانه و فناوری به منبع رجوع و همیشه در دسترس و به‌روز نسل جدید تبدیل می‌شود. نتیجه چنین تغییراتی برافتادن پرستیژ و جایگاه مرجعیت نسل قبلی است و کنش ارتباطی و تعاملی آنها تحت تأثیر آن قرار می‌گیرد.
🔹همچنین ضریب نفوذ بالای رسانه‌های اجتماعی و فناوری‌های ارتباطی در بین نسل فرزندان، به‌ویژه نوجوانان و جوانان، منجر به شکل‌گیری و توسعه تعاملات و ارتباطات درون‌نسلی آنها و کاهش حضور و مرجعیت والدین شده است. در رسانه فرزندان با هم‌نسل‌های خود به‌راحتی اطلاعات، باورها و تجربه‌هایشان را با هم به اشتراک می‌گذارند، آزادانه و راحت مشورت می‌کنند، درددل می‌کنند و...؛ چیزی که والدین به دلیل فقر سواد دیجیتال از آن عاجز هستند. در واقع والدین به دلیل نداشتن سواد فناورانه و دیجیتال، از توان و فرصت گفت‌وگو با نسل فرزندان تکنوفیل و بومیان فناوری محروم می‌شوند؛ زیرا هنوز بسیاری از والدین حضور و ظهور رسانه به‌عنوان یک پل ارتباطی را باور نکرده‌اند و آن را به‌عنوان یک زمینه و عرصه بحث و تعامل بین نسلی به رسمیت نمی‌شناسند.